رمزگشایی از سقوط تراز تجاری در نیمسال ۱۴۰۲

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: آمار‌های تجاری کشور نشان می‌دهد که تراز تجاری کشور در شش ماه امسال به رقم بزرگ منفی ۶ میلیارد دلار رسیده و ارزش صادرات به این میزان کمتر از واردات شده است. این موضوع موجب دغدغه کارشناسان و البته انتقادات آنان به سیاست‌های دولت شد. به عنوان مثال، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در اظهاراتی، سیاست‌های بانک مرکزی را که طی آن صادرکنندگان ملزم به بازگشت ارز حاصل از صادرات می‌شوند، عامل این افت میزان صادرات دانسته است. چرا که معادل ریالی ارز حاصل از صادرات در سال جاری، کمتر از نرخ بازار آزاد بوده و وی احتمالاً این مسئله را موجب افت انگیزه صادرکنندگان دانسته است. با این حال، بانک مرکزی دیروز در گزارشی، تلویحاً به این ابهام پاسخ داده که به همراه گزارش تحلیلی خبرگزاری فارس نشان می‌دهد دلیل اصلی افت ارزش صادرات کشور را باید در کاهش قیمت‌های جهانی کالا‌های صادراتی دانست.

افت نسبتاً شدید تراز تجاری به منفی ۶.۳ میلیارد دلار در ۶ ماهه امسال

قبل از هر چیز باید مروری بر تراز تجاری داشته باشیم. این شاخص به مابه التفاوت ارزش صادرات و واردات اشاره دارد و رقم مثبت آن به معنای ارزش بیشتر صادرات کشور‌ها نسبت به ارزش واردات آن هاست. بدیهی است ارزش صادرات و واردات نیز خود تابعی از مقدار کالای معامله شده و ارزش آن‌ها خواهد بود. با این اوصاف، گزارش بانک مرکزی بر مبنای داده‌های گمرکی حاکی از این است که در شش ماه امسال، ۶۷.۷ میلیون تن کالا به ارزش ۲۴.۱ میلیارد دلار از کشور ما به کشور‌های مختلف صادر شده است که نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ به لحاظ وزنی ۲۹.۱ درصد افزایش و از نظر ارزشی ۲.۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد. از سوی دیگر در دوره مدنظر معادل ۱۷.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۳۰.۴ میلیارد دلار به کشور وارد شده که نسبت به دوره مشابه در سال ۱۴۰۱ به ترتیب ۶.۹ و ۱۱.۶ درصد افزایش داشته است. بر همین اساس کسری تراز تجاری در شش ماه اول سال جاری معادل ۶.۳ میلیارد دلار و ۱۱.۵ درصد کل ارزش تجارت خارجی بوده است. این میزان کسری تراز تجاری، یکی از بیشترین موارد خود در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. هر چند بیشترین آن نیست.

افت قیمت‌های جهانی عامل افت ارزش صادرات

اگر چه در نگاه اول، بیشتر بودن ارزش واردات نسبت به صادرات، از بابت فشار به منابع ارزی یا افزایش وابستگی اقتصاد به خارج از کشور نگران کننده است، با این حال، به نظر می‌رسد افت تراز تجاری را باید دقیق‌تر بررسی کرد. بر این اساس، همان طور که گفته شد و در جدول نیز آمده است، افت ارزش صادرات نسبت به واردات را نه در افزایش حجم واردات و کاهش حجم صادرات، بلکه عمدتاً باید در کاهش قیمت جهانی کالا‌های صادراتی دانست. بررسی جزئیات آمار صادرات کشور در ۶ ماه اول امسال و مقایسه آن با دوره مشابه سال قبل که خبرگزاری فارس آن را منعکس کرده و در جدول ۲ نیز آمده نشان می‌دهد، به‌دلیل افزایش بهای نفت و تاثیر آن بر قیمت کالا‌های تولیدی در جهان، در شهریور ماه علاوه بر رشد وزن کالا‌های صادراتی، ارزش کالا‌های صادراتی هم رشد داشته است. طبق این جدول، در فروردین در مقایسه با ماه مشابه سال قبل وزن کالا‌های صادراتی ۱۹ درصد افزایش و ارزش آن ۱۱ درصد کاهش یافته است.

در اردیبهشت هم با وجود رشد ۹ درصدی وزن، ارزش صادرات ۱۵ درصد کاهش داشته است. رکورد رشد صادرات در خرداد ماه با افزایش ۴۷ درصدی وزن صادرات جهش یافته، اما رشد ارزش کالا‌های صادراتی صفر بوده است. رشد صادرات در تیر ماه هم ۴۶ درصد و در مرداد ماه ۲۰ درصد بوده، اما در این دو ماه ارزش کالا‌های صادراتی یک درصد کاهش یافته در حالی که در شهریور وزن صادرات ۳۸ درصد و ارزش آن ۱۵ درصد رشد داشته است. به‌نظر می‌رسد در صورت باقی ماندن قیمت نفت و سایر کالا‌ها در ۶ ماه دوم امسال، علاوه بر رشد وزنی صادرات، ارزش کالا‌های صادراتی هم تا پایان سال رشد خوبی داشته باشد.

روی هم رفته این ارقام نشان می‌دهد، کاهش ارزش کالا‌های صادراتی و فاصله گرفتن ارزش کالا‌های وارداتی با کالا‌های صادراتی، ارتباط زیادی به سیاست‌های اقتصادی و از جمله سیاست‌های ارزی بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲ ندارد.